Τι είναι η Συνθετική Προσέγγιση;
Αρχικά, πρέπει να διευκρινιστεί ότι η εκπαίδευση σε μια προσέγγιση είναι απολύτως ουσιαστική και απαραίτητη για κάθε επαγγελματία, που εργάζεται ή πρόκειται να εργασθεί ψυχοθεραπευτικά ή συμβουλευτικά με άτομα που αντιμετωπίζουν ψυχολογικές δυσκολίες και προβλήματα ψυχικής υγείας. Όσον αφορά την Συνθετική Προσέγγιση, είναι πολυδιάστατη και ενσωματώνει θεωρίες, γνώσεις, δεξιότητες και τεχνικές από διαφορετικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο, επιτρέποντας την δυνατότητα ανταπόκρισης στις διαφορετικές ανάγκες θεραπευόμενων, στους διαφορετικούς τύπους προσωπικότητας, και διαφορετικές θεραπευτικές προτιμήσεις τους. Ως εκ τούτου, πρόκειται για ένα συνθετικό προσανατολισμό συνδυάζοντας δύο ή περισσότερες συγκεκριμένες προσεγγίσεις και ξεπερνά τους περιορισμούς ενός μόνο μοντέλου, διευρύνοντας τη θεωρητική βάση των ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων, προσπαθώντας να ανταποκριθεί στο συναισθηματικό, πνευματικό, συμπεριφορικό και σωματικό επίπεδο του θεραπευόμενου. Κεντρική θέση της Συνθετικής Προσέγγισης είναι ότι καμία μεμονωμένη μορφή θεραπείας δεν είναι καλύτερη ή επαρκέστερη σε σχέση με τις άλλες. Κάθε προσέγγιση παρέχει μια εν μέρη εξήγηση της συμπεριφοράς, ενώ συνδυάζοντας ποικίλες προσεγγίσεις, μέσω της συνθετικής προσέγγισης, επιτυγχάνεται μια πιο ολοκληρωμένη εξήγηση της συμπεριφοράς και κατ επέκταση μια πιο αποδοτική θεραπεία για τον θεραπευόμενο. Η συνθετική προσέγγιση είναι η τελευταία εξέλιξη, αυτή τη στιγμή, στο χώρο της ψυχοθεραπείας, συνδυάζει περισσότερες της μίας προσεγγίσεις και αναδύθηκε από ερευνητικά δεδομένα, που δείχνουν το συγκριτικό της πλεονέκτημα σε σχέση με μεμονωμένες προσεγγίσεις. Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα συνθετικής ψυχοθεραπείας που εκπαιδεύομαι, η έμφαση δίνεται στη Συστημική, την Υπαρξιακή και την Πολιτισμική-Πολυπολιτισμική προσέγγιση, μέσα από τη σύνθεσή τους στην κλινική πράξη. Δευτερευόντως, δίνεται έμφαση στις Ψυχοδυναμικές και Γνωστικο-συμπεριφορικές Προσεγγίσεις με στόχο την καλλιέργεια της ψυχολογικής σκέψης και της όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένης και σφαιρικής κατανόησης του ανθρώπινου ψυχισμού, ώστε να οδηγηθεί σταδιακά ο εκπαιδευόμενος σε μια ουσιαστική και αποτελεσματική αντιμετώπιση των ψυχολογικών του προβλημάτων.
Στη συνέχεια, θα αναλυθούν οι βασικές προσεγγίσεις από τις οποίες αποτελείται η συνθετική προσέγγιση:
- Η Συστημική Προσέγγιση ορίζεται ως ένα σύστημα-σύνολο αλληλοεπηρεαζόμενων και αλληλεξαρτώμενων στοιχείων. Το σύστημα δεν είναι απλά το άθροισμα των μερών του, αλλά μια οργανική ενότητα που διαφέρει ποιοτικά από τα επιμέρους κομμάτια που την απαρτίζουν, ενώ κάθε αλλαγή σε κάποιο στοιχείο του συστήματος επιφέρει αλλαγές σε ολόκληρο το σύστημα. Σύμφωνα με την Συστημική Προσέγγιση γεννιόμαστε και εξελισσόμαστε μέσα σε συστήματα, δηλαδή, μέσα σε ομάδες ισχυρής επιρροής, με κυρίαρχη την οικογένεια. Σε κάθε σύστημα, κάθε μέλος συνδέεται με όλα τα άλλα μέλη με ένα πλέγμα σχέσεων, υπερβαίνοντας τα μέλη και καθορίζοντας την πορεία και την εξέλιξη όλων, καθιστώντας ανέφικτη την εξέταση και τη κατανόηση της συμπεριφοράς του ενός ανεξάρτητα από την συμπεριφορά του άλλου. Η ψυχική ασθένεια δεν γίνεται αντιληπτή αποκλειστικά και μόνο ως μια ατομική ενδοψυχική διεργασία, αλλά ως μια διαπροσωπική βιωματική εμπειρία μέσα στην οικογένεια, που μεταφέρει ένα νόημα, ένα μήνυμα, ένα αίτημα για την οικογένεια.
- Σύμφωνα με την Υπαρξιακή Προσέγγιση βασικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου είναι η δυνατότητά του να επιλέγει και η ελευθερία να καθορίζει τη στάση του απέναντι στις δυνατότητες και τους περιορισμούς της ζωής. Η συνειδητοποίηση της ελευθερίας της επιλογής, αν και θετική, ενέχει ταυτόχρονα και το βάρος της ευθύνης για την έκβαση της όποιας επιλογής. Πολύ μεγάλη σημασία δίνεται στη συνειδητοποίηση και στη διαχείριση της αβεβαιότητας που χαρακτηρίζει τη ζωή, καθώς και των τεσσάρων βασικών επώδυνων γεγονότων της ανθρώπινης ύπαρξης: του θανάτου, του εύθραυστου της ανθρώπινης λογικής, της αποξένωσης και της υπαρξιακής μοναξιάς και τέλος της έλλειψης νοήματος. Συχνά αυτά τα γεγονότα βρίσκονται στη βάση εσωτερικών συγκρούσεων και υπαρξιακού άγχους, παίρνοντας ποικίλες μορφές δυσλειτουργικών συμπεριφορών και ψυχολογικών προβλημάτων. Η Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία αποσκοπεί στο να βοηθήσει το άτομο να αντιληφθεί το ουσιαστικό και το περιττό στη ζωή του και να συνειδητοποιήσει αυτό που αυθεντικά και πραγματικά θέλει και καλείται να εκπληρώσει, ώστε να οδηγηθεί στην αυτοπραγμάτωση και σε μια εσωτερική αίσθηση ηρεμίας και πληρότητας.
- Η Πολιτισμική και Πολυπολιτισμική Προσέγγιση τοποθετεί την έννοια της κουλτούρας στο επίκεντρο της «εικόνας του προσώπου». Υποστηρίζει ότι η συμμετοχή του ανθρώπου σε μία ή περισσότερες κουλτούρες (π.χ. φύλο, φυλή, εθνικότητα, κοινωνική τάξη, αναπηρία, θρησκεία, σεξουαλικό προσανατολισμό) αποτελεί μία από τις βασικές επιρροές για την ανάπτυξη της προσωπικής του ταυτότητας, καθοριστική για το πώς αντιλαμβάνεται και δομεί τις έννοιες του εαυτού, του ατόμου ή της οικογένειας. Επιπλέον, προσπαθεί να ανταποκριθεί στις πολιτικές, κοινωνικές και προσωπικές πιέσεις που πηγάζουν από το κίνημα υπέρ των ίσων ευκαιριών, αλλά και από τις διαμάχες για το ρατσισμό και την ισονομία. Κεντρικό σημείο της προσέγγισης αυτής, είναι η διαδικασία μάθησης και εύρεσης κάποιας ισορροπίας μεταξύ προσωπικής και κοινωνικής ευθύνης. Βασική παραδοχή είναι ότι το «προσωπικό» είναι και «πολιτικό». Η πολιτισμική και πολυπολιτισμική θεραπεία, ενώ λαμβάνει υπόψη το άτομο και την οικογένεια, απευθύνεται επίσης και στην κοινότητα και το περιβάλλον (κοινωνικό και πολιτικό). Υπό αυτό το πρίσμα κάθε ατομικό πρόβλημα αντιμετωπίζεται ταυτοχρόνως και ως ένα πολύπλοκο κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα.